جدال غرب و چین در اقیانوس آرام؛ چرا جزایر سلیمان مهم است؟

به گزارش کلینی نیوز به نقل از یور نیوز، متنی رسمی از این پیمان تا کنون منتشر نشده است. با این حال یک پیش‌نویس فاش‌شده از آن نشان می‌دهد که بنابر مفاد عهدنامه، کشتی‌های جنگی چین اجازه خواهند داشت در جزایر سلیمان توقف کنند و پلیس چین نیز به درخواست مجمع‌الجزایر برای حفظ «نظم اجتماعی» مستقر خواهد شد. هیچ یک از طرفین مجاز به افشای مأموریت‌ها بدون رضایت کتبی طرف دیگر نخواهد بود.

آقای سوگاواره گفته است که این پیمان «منطبق بر منافع ملی و مطابق با قوانین بین‌المللی و داخلی است» و وی قصد ندارد از چین بخواهد در این کشور «پایگاه نظامی» بسازد.

این در حالی است که ایالات متحده و نیوزلند نیز گفته‌اند توافق جدید می‌تواند منجر به ایجاد پایگاه نظامی چین در اقیانوس آرام شود و به همین خاطر ابراز نگرانی کرده‌اند.

نگرانی کشورهای غربی چیست؟

از زمانی که پیش‌نویس توافق دوجانبه میان چین و جزایر سلیمان در ماه مارس درز کرد، استرالیا زنگ خطر را به صدا درآورد و سعی داشت سوگاواره را تشویق به تجدید نظر در این طرح کند. در واقع استرالیا که از سال ۲۰۱۷ با هونیارا توافقنامه امنیتی داشته است، سرسخت‌ترین منتقد این توافق به شمار می‌رود.

اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا روز چهارشنبه گفت امضای این پیمان نشان‌دهنده «فشار شدید» چین روی کشورهای جزیره‌ای اقیانوس آرام است. این در حالی است که حزب کارگر، حزب مخالف دولت موریسون، قرارداد را «بدترین شکست سیاست خارجی استرالیا در اقیانوس آرام از زمان پایان جنگ جهانی دوم» توصیف کرده است.

همزمان مقامات استرالیا، ایالات متحده، نیوزلند و ژاپن در بیانیه‌ای «نگرانی‌های مشترک خود را در مورد چارچوب امنیتی جدید و خطرات جدی حاصل از آن برای فضای آزاد و باز اقیانوس هند-آرام» ابراز کرده‌اند.

مجمع‌الجزایر سلیمان مجموعه‌ای از صدها جزیره است که در شرق پاپوآ گینه نو در جنوب اقیانوس آرام قرار دارند. پایتخت جزایر سلیمان «هونیارا» است که در جزیره «گوادالکانال» قرار دارد. این جزیره محل نبردی خونبار و بسیار مهم بین نیروهای آمریکایی و ژاپنی در جریان جنگ جهانی دوم بوده است.

در حالی که کشورهای غربی از توافقنامه جدید انتقاد کرده‌اند و نسبت به بروز ناآرامی‌های دوباره هشدار داده‌اند، ماناسه سوگاواره، نخست‌وزیر جزایر سلیمان از این پیمان امنیتی دفاع کرده و گفته توافق با پکن برای مقابله با «وضعیت امنیت داخلی» جزایر سلیمان ضروری بوده است.

جزایر ناآرام سلیمان؛ تنش‌های قومی، زخم‌های قدیمی

جزایر سلیمان در سال ۱۹۷۸ میلادی از بریتانیا استقلال یافت و امروزه حدود ۷۰۰ هزار نفر جمعیت دارد که اکثر ساکنان آن را شهروندان ملانزیایی تشکیل می‌دهند. با این حال افراد پلینزی، میکرونزی، چینی و اروپایی نیز در جزایر آن زندگی می‌کنند.

آنچه در وهله اول باعث بروز ناآرامی‌هایی در این جزایر شده، مهاجرت از مالایتا (دومین جزیره بزرگ کشور و پرجمعیت ترین استان) به گوادالکانال و هونیارا (پایتخت) به دلیل فرصت‌های اقتصادی است که در نهایت تنش‌های قومی را برانگیخته است. در اواخر دهه ۹۰ میلادی، ساکنان بومی جزیره گوادالکانال کارزاری خشن را برای بیرون راندن مالایی‌ها از جزیره خود به راه انداختند. در پی این رخداد شبه‌نظامیان مالایی‌ با آن‌ها درگیر شدند که همین امر باعث شد دولت حالت فوق‌العاده چهار ماهه اعلام کند.

در آن زمان استرالیا و نیوزلند درخواست کمک دولت جزایر سلیمان را رد کردند و سرانجام نیروی پلیس نیز که به خاطر مسائل قومی دوپاره شده بود از هم فروپاشید و قانون و نظم در جزیره گوادالکانال از میان رفت. از آن زمان نزاع و تنش به صورت متناوب ادامه دارد.

نقش چین در ناآرامی‌ها چیست؟

در میانه تنش‌های قومی، مسئله چین مزید علت شده است. دولت جزایر سلیمان از پکن حمایت می‌کند، این در حالی است که رهبران جزیره مالایتا از تایوان پشتیبانی می‌کنند که این موضوع نیز باعث ایجاد دودستگی در جامعه شده است.

با این حال کارشناسان می‌گویند ناآرامی‌ها در جزایر سلیمان ناشی از همان دلایل زیربنایی است که ساختار اجتماعی را برای دهه‌ها تضعیف کرده است: تنش‌های میان‌جزیره‌ای و قومی، عدم اشتراک منابع بین گوادالکانال و مالایتا، فقر گسترده و بیکاری بالای جوانان.

جاناتان پرایک، مسئول بخش جزایر اقیانوس آرام در اندیشکده سیاست بین‌الملل انستیتو لوی می‌گوید: «تنش‌های ژئوپلیتیک جرقه بوده، اما محرک اصلی نبوده است. برای مثال مطمئن هستم در مالایتا درجه‌ای از علاقه نسبت به تایوان وجود دارد، اما در عین حال این راه دیگری برای مردم محلی است تا به این وسیله ناامیدی خود را از دولت ملی ابراز کنند.»

این در شرایطی است که نارضایتی علیه تجار چینی از دیرباز در مردمان جزایر سلیمان وجود داشته است که حتی منجر به سوزاندن محله چینی ‌هاونیارا در سال ۲۰۰۶ و همینطور ۲۰۲۱ میلادی شده است.

استرالیا چگونه درگیر جزایر سلیمان شد؟

استرالیا که در فاصله حدود ۱۵۰۰ کیلومتری سواحل جزایر سلیمان قرار دارد، به این کشور کمک‌های امنیتی ارائه می‌کند. کانبرا پیش از این از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷ میلادی نیرویی متشکل از پلیس جزایر اقیانوس آرام و نیروهای موسوم به «ماموریت تضمین منطقه‌ای جزایر سلیمان» را رهبری می‌کرد. این نیرو شامل ۲۳۰۰ پلیس و سرباز از ۱۷ کشور می‌شد که توسط دولت جزایر سلیمان دعوت شده بودند. این نیرو توانست با استقرار خود با موفقیت به درگیری‌های منجر به مرگ ۲۰۰ نفر پایان دهد.

در پنج سال منتهی به تشکیل این نیرو، اختلافات قومی و ناآرامی‌های شهری دولت جزایر سلیمان را به آستانه سقوط برده بود.

استرالیا و جزایر سلیمان اولین معاهده امنیتی دوجانبه خود را در سال ۲۰۱۷ امضا کردند. بر مبنای این معاهده، پلیس استرالیا و سربازان و غیرنظامیان وابسته به این کشور می‌توانند در صورت بروز یک چالش امنیتی بزرگ به سرعت در این جزایر مستقر شوند.

دور جدید تنش‌ها در جزایر سلیمان

ماناسه سوگاواره، که پیش از این در پی یک کودتا در سال ۱۹۹۹ به قدرت رسیده بود، بار دیگر در سال ۲۰۱۹ میلادی به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شد اما این بار تصمیم گرفت روابط دیپلماتیک دیرینه جزایر سلیمان با تایوان را به نفع پکن قطع کند.

این حرکت در جزایر سلیمان مورد استقبال همه قرار نگرفت و دانیل سویدانی، نخست‌وزیر استان مالایتا، این تغییر را رد کرد و گفت که برای استقلال مالایتا، بزرگترین استان کشور، تلاش خواهد کرد. شورش‌های ماه نوامبر ۲۰۲۱ بازتاب و ادامه پیامدهای تصمیم برای تغییر روابط دیپلماتیک بود.