مجله علمی ساینس: تلسکوپ ساخت دانشمندان ایرانی حیرت‌انگیز است

به گزارش کلینی نیوز به نقل از خبرگزاری فارس، «ساینس» – یکی از معتبرترین مجلات علمی دنیا- در یک مقاله با تعبیر «تلسکوپی در کلاس جهانی» به رصدخانه ملی ایران پرداخت و نوشت: در این پروژه، اخترشناسان در ایران باید بر موانعی غلبه می‌کردند که تعداد کمی از منجمان و دانشمندان در کشورهای دیگر با آن مواجه هستند: تحریم‌هایی که واردات فناوری پیشرفته را محدود می کند و نیز محدودیت‌های ویزا که سفر دانشمندان به خارج از کشور را محدود می‌کند.

به نقل از ساینس، در یک نقطه عطف مهم برای جامعه علمی ایران، اخترشناسان چند روز گذشته در تهران اعلام کردند که رصدخانه ملی ایران (INO) نخستین نور را با تلسکوپ نوری ۳.۴ متری کلاس جهانی، ثبت کرده است.

رصدخانه ملی ایران فقط یک رویا بود

حبیب خسروشاهی، مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران، ستاره شناس موسسه تحقیقات علوم بنیادی (IPM) می گوید: ما مدت ها منتظر این لحظه بودیم.

پروژه ساخت رصدخانه ملی ایران، ۲ دهه پیش آغاز شد و زمانی که آنها این پروژه را شروع کردند، فقط یک رویا بود.

اهداف اولیه علمی این پروژه شامل کاوش در تکامل تشکیل کهکشان ها و تکامل ستاره ها و شکار سیارات فراخورشیدی است.

گری گیلمور، ستاره شناس دانشگاه کمبریج و رئیس هیئت مشاوران بین المللی این پروژه می گوید: هیچ کس در ایران قبلاً کاری در این مقیاس انجام نداده بود.

سال گذشته، برخی از پرسنل سابق این طرح در مورد اینکه آیا تغییرات در طراحی ممکن است عملکرد آن را به خطر بیندازند، ابراز نگرانی کردند.

رضا منصوری، اخترفیزیکدان نظری در دانشگاه صنعتی شریف که این پروژه را تا سال ۲۰۱۶ رهبری کرد و سال گذشته در مورد تلسکوپ ابراز نگرانی کرد، می‌گوید: اجرای علمی که امیدواریم تابستان آینده آغاز شود، کیفیت طراحی و ساخت تلسکوپ را نشان خواهد داد. مهندسان هنوز باید کارهایی مانند یکپارچه سازی نرم افزار، تنظیم دقیق اپتیک فعال و نصب اولین ابزار علمی، یک دوربین تصویربرداری با کیفیت بالا را انجام دهند.

 گیلمور درباره تصاویر ثبت شده می گوید: آنها بسیار دیدنی و بسیار بهتر از حد انتظارند.

وی در ادامه افزود: شما به زنجیره‌ای از تلسکوپ‌ها در سراسر جهان برای پیگیری این مساله نیاز دارید.

رصدخانه ملی ایران و دو تلسکوپ دیگر در منطقه، یک تلسکوپ مادون قرمز ۴ متری در ترکیه در حال تکمیل شدن و یک تلسکوپ نوری ۳.۶ متری در هند، یک شکاف جغرافیایی را در شبکه جهانی پر می کنند که به پدیده های زودگذری مانند انفجار اشعه گاما کمک می کند.

در پروژه ساخت رصدخانه ملی اخترشناسان در ایران باید بر موانعی غلبه می‌کردند که تعداد کمی از منجمان و دانشمندان در کشورهای دیگر با آن مواجه هستند: تحریم‌هایی که واردات فناوری پیشرفته را محدود می کند و نیز محدودیت‌های ویزا که سفر دانشمندان به خارج از کشور را محدود می‌کند.

تیم مهندسان ایرانی آینه شیشه ای تلسکوپ را از یک شرکت آلمانی خریداری کردند. سپس مجبور شدند یاد بگیرند که چگونه تقریبا هر چیز دیگری را به تنهایی بسازند.

زاگو می‌گوید: آنچه من را شگفت‌زده می‌کند این است که آنها دانش ساخت را به سرعت به دست آوردند.

گیلمور می‌گوید: در هر مرحله از پروژه آنها جاه‌طلبی و پیچیدگی پروژه را افزایش دادند. به عنوان مثال زمانی که سیستم‌های به اصطلاح کنترل فعال – حسگرها، محرک‌ها و نرم‌افزارهایی که یک آینه اولیه را قرار می‌دهند، برای اولین بار حدود یک دهه پیش برای تلسکوپ‌های بزرگ‌تر در دسترس قرار گرفتند، مهندسان ایرانی آن‌ها را در طراحی گنجانیدند.

زاگو می‌گوید آنچه واقعاً حیرت‌انگیز است، یک محفظه خلاء دقیق است که مهندسان و یک شرکت ایرانی آن را ساختند تا قسمت‌های خالی را با آلومینیوم بپوشانند و شیشه صیقلی را به آینه‌های تلسکوپ تبدیل کنند.

گیلمور می‌گوید: زمانی که بریتانیا در دهه ۲۰۰۰ تصمیم گرفت یک سیستم آلومینیزاسیون برای تلسکوپ مرئی و فروسرخ خود برای نجوم بسازد، این کار زمان زیادی طول کشید.

خسروشاهی امیدوار است با تیم های بین المللی در رصدخانه مشارکت کند. او می‌گوید:درها از طرف ما باز است، اگرچه تحریم‌ها و سیاست می‌تواند برخی از همکاری‌های بالقوه را متوقف کند.

خسروشاهی می‌گوید: در این میان، جامعه نجومی در ایران در حال رشد است و صدها دانشمند و دانش‌آموز، مشتاق رصد جدی ستاره‌ها هستند.

مریم ترکی از پژوهشکده دانش های بنیادی می گوید: ما با ناامیدی، تاریکی و همچنین با کلماتی که می توانست ما را دلسرد کند جنگیدیم. اما در نهایت شاهد این تولد باشکوه بودیم.