آیا ایران بازار گاز شرق خود را از دست داده است

به گزارش کلینی نیوز، الکساندر نوواک گفت: «رهبران دو کشور با بررسی شرایط ساخت خط لوله گازی روسیه- قزاقستان – ازبکستان -افغانستان – پاکستان، ضمانت‌های امنیتی آن را هم بررسی کردند.

به گزارش صدای آمریکا، صادرات گاز ایران به پاکستان، نخستین بار در دهه ۹۰ میلادی مطرح شد.در طرح اولیه قرار بود گاز ایران از پارس جنوبی در قالب پروژه‌ای به نام «خط لوله صلح» تا هند برسد، اما اختلاف بین پاکستان و هند باعث شد تا آن پروژه ناتمام بماند.

ایران تصمیم گرفت با حذف هند، به‌طور مستقیم با پاکستان برای صادرات گاز وارد مذاکره شود. قرار شد ایران خط لوله‌ای هزار و ۱۰۰ کیلومتری را در خاک خود احداث کند و گاز پارس جنوبی را به مرز پاکستان برساند، در مقابل نیز پاکستان با خط لوله‌ای هزار کیلومتری آماده پذیرش گاز ایران در خاک خود شود.

ایران، اگرچه خط لوله صادرات گاز را تا نزدیک مرز نیز کشید، اما در عمل، طرف پاکستانی اقدامی انجام نداد. قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در دولت دهم به امضا رسید. با این حال طرف پاکستانی هر بار به بهانه‌ای از اجرای تعهدات خود برای برداشت گاز ایران سر باز زد.

اردیبهشت سال ۱۳۹۸ دولت پاکستان با ارسال نامه‌ای رسمی به جمهوری اسلامی اعلام کرد که احداث خط لوله در این کشور از طرف ایران ناممکن است.

گرچه مقامات ایران، در ابتدا دولت پاکستان را به شکایت و دریافت خسارت تهدید کردند، اما بعدها معلوم شد که بر اساس تغییرات ایجاد شده در قرارداد اولیه، ایران دیگر حق ندارد به‌ دلیل تاخیر در دریافت گاز توسط پاکستان از این کشور شکایت یا درخواست خسارت کند.

همزمان، کارشناسان، از دست رفتن بازار ایران در پاکستان را به نفع روسیه و ناشی از «نبود دیپلماسی موفق اقتصادی» از سوی ایران دانستند.

در اواخر بهار ۱۴۰۰ خبر رسید که پاکستان برای واردات سالانه ۱۲.۵ میلیارد متر مکعب گاز با روسیه قرارداد امضا کرده‌ است.

عمران خان نخست وزیر وقت پاکستان اسفند ۱۴۰۰ همزمان با آغاز حمله روسیه به اوکراین به مسکو رفت و در دیدار با پوتین از اشتیاق دو کشور برای احداث هر چه سریعتر خط لوله گاز روسیه به پاکستان خبر داد.

توافق اولیه پاکستان با روسیه مشابه توافقشان با تهران بود ، ساخت خط لوله‌ای ۱۱۰۰ کیلومتری که روسیه و پاکستان را به هم متصل کند، توسط مسکو و اسلام آباد تامین مالی شود و به وسیله پیمانکاران روسی ساخته شود.

با خرید گاز روسیه، هر چند دست ایران برای صادرات گاز به کشورهای همسایه باز می‌شود اما ایران می‌تواند از طرف دیگر مناقشه یعنی کشورهای اروپایی نیز برای تقویت تجارت گاز خود استفاده کرده و منافع خود را در این تحولات حداکثر کند.

طبق گزارش موسسه وود مکنزی و مرکز مطالعات زنجیره ارزش، میزان وابستگی اروپا به گاز روسیه در سال ۲۰۲۴ به ۹ درصد خواهد رسید و اروپایی‌ها قصد دارند خلا گاز روسیه را با واردات LNG پر کنند. بدین ترتیب سهم LNG در سبد گاز اروپا به ۳۹ درصد افزایش خواهد یافت.

این در حالی است ،  آغاز جنگ روسیه و اوکراین در ۲۴ فوریه سال جاری، نقطه عطفی در تاریخ تحولات بین‌المللی است و شواهد مختلفی نشان می‌دهد که نظم جدیدی در دنیا در حال شکل‌گیری بوده که بر آرایش فعلی بازار انرژی نیز تاثیر می‌گذارد و ساختار متناسب و سازگار با نظم جدید را در این بازار ایجاد می‌کند.

به نوشته خبرگزاری فارس، در این شرایط کشورها تلاش می‌کنند تا نقش خود را در زنجیره اقتصادی جهانی در نظم جدید بازیابی کنند، موضوعی که برای ایران نیز امری حیاتی است زیرا در نظم فعلی جایگاه خود را در زنجیره اقتصادی دنیا از دست داده و در دوران گذار به نظم جدید باید از فرصت‌های ایجاد شده استفاده کند.

کاهش صادرات گاز روسیه به اروپا موجب شده این کشور با مازاد گاز تولیدی مواجه شود که روی دستش مانده است و بازاری نیز جز ایران برای صادرات به آن مهیا نیست.

محمدصادق جوکار، رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با اشاره به فرصت ایران برای خرید گاز ارزان روسیه می‌گوید: روس‌ها هم‌اکنون طبق آمارهای مختلف، بین ۷۵ تا ۹۵ میلیارد مترمکعب گاز در دسترس روبه‌رو هستند که قبلاً یا به اروپا صادر می‌کردند یا برنامه صادراتی داشتند.

بدین ترتیب این امکان وجود دارد که در شرایط مناقشه گازی روسیه و اروپا، ایران با خرید گاز ارزان روسیه برای تامین نیاز داخلی خود و صادرات گاز مازاد خود به کشورهای اروپایی به صورت LNG منافع کشور را به صورت حداکثری تامین کند.

جزئیات قرارداد آتی ایران و روسیه برای خرید و سوآپ گاز

روابط عمومی وزارت نفت در گزارشی با عنوان «گزارش عملکرد یکساله وزارت نفت در دولت سیزدهم» به موضوع تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه پرداخت.

طبق این گزارش، با پیگیری وزارت نفت تفاهم شده که به زودی معادل ۶ میلیون متر مکعب در روز گاز از روسیه سوآپ شود تا از جنوب خاک ایران در قالب گاز مایع شده LNG صادر شود.

همچنین قرار است ایران به میزان ۹ میلیون متر مکعب گاز روسیه را از طریق آذربایجان خریداری کند.

احداث خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان و عمان و تکمیل طرح‌های LNG ایران نیز از دیگر تفاهمات انجام شده با شرکت گازپروم روسیه است.