گروه «قربان»؛ از خودکشی آیینی تا تهدید امنیت ملی

ظهور گروه زیرزمینی «قربان» با اعتقادات غیرمتعارف درباره الوهیت امام علی(ع) و آیین خودکشی قرعه‌ای، نگرانی‌ها در جنوب عراق را تشدید کرده است. این گروه که سه سال پیش در استان ذی‌قار شکل گرفت.

به گزارش کلینی نیوز به نقل از به گزارش الجزیره، گروه خودخوانده «قربان» یا «العلاهیه» که امام علی(ع) را به عنوان موجودی الهی می‌پرستد، اخیراً با فعالیت در استان ذی‌قار و دیگر مناطق جنوبی عراق، توجه مقامات و ساکنان محلی را به خود جلب کرده است.

پایه اعتقادی این گروه بر «قربانی کردن خود» استوار است؛ آیینی که طی آن، اعضا با قرعه‌کشی فردی را برای خودکشی انتخاب می‌کنند.

خاستگاه و باورهای جنجالی
این گروه در سال ۲۰۲۰ در شهر ناصریه ظهور کرد و به سرعت در استان‌های جنوبی گسترش یافت. اعضای آن با رد سنت‌های اسلامی رایج، امام علی(ع) را «ولی امر مسلمین» می‌دانند و خودکشی را راهی برای تقرب به او قلمداد می‌کنند.برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که آنان پیامبر اسلام(ص) را به رسمیت نمی‌شناسند.

دکتر مخلد حازم، کارشناس امنیتی، این گروه را «عجیب‌ترین فرقه مذهبی دهه اخیر» توصیف می‌کند که اعضایش مرگ خودخواسته را وسیله‌ای برای وصال به امام علی(ع) می‌پندارند.

ارتباط با اندیشه مهدویت و تناقض رفتاری
برخی پژوهشگران مانند علاء حمید، انسان‌شناس عراقی، معتقدند فعالیت‌های «قربان» با باورهای شیعی درباره «تعجیل ظهور امام زمان(عج)» پیوند خورده است.

این گروه ترکیبی پارادوکسیکال از «انتظار منفی» (خودکشی برای تسریع ظهور) و «انتظار مثبت» (اصلاح جامعه) را نمایش می‌دهد.

این تناقض در رفتار اعضا مشهود است؛ چرا که خودکشی عملاً بقای گروه را تضعیف می‌کند.

در مذهب شیعه و اهل سنت خودکشی گناه کبیره شناخته شئه است.

چالش‌های امنیتی و ساختار مخفی
نیروهای امنیتی عراق، «قربان» را تهدیدی جدی برای ثبات داخلی می‌دانند. ساختار زنجیره‌ای و ارتباطات محدود اعضا، شناسایی رهبران و منابع مالی را دشوار ساخته است.

آنان از پیام‌رسان‌های رمزگذاری شده مانند تلگرام برای هماهنگی مراسم قرعه‌کشی استفاده می‌کنند. در این آیین که عمدتاً در محرم برگزار می‌شود، فرد منتخب پس از مراسمی شامل دعا و روشن کردن شمع، خود را حلق‌آویز می‌کند.

ابعاد سیاسی و نگرانی‌های منطقه‌ای
برخی تحلیلگران همچون واثق الجابری، احتمال دخالت بازیگران خارجی در جهت ایجاد شکاف در جامعه شیعی عراق را مطرح می‌کنند. ادعای ارتباط اعضا با مقتدی صدر (که خود آن را رد کرد) و امکان فرار آنان به ایران به دلیل دارا بودن گذرنامه عراقی، نگرانی‌ها را تشدید کرده است. مخلد حازم هشدار می‌دهد: «این گروه می‌تواند جرقه‌ای برای درگیری‌های فرقه‌ای یا ناآرامی‌های غیرقابل کنترل باشد.»

هشدار نهایی
با توجه به افزایش خودکشی‌ها در میان جوانان و ناشناخته بودن دامنه نفوذ گروه، کارشناسان خواستار اقدام فنی برای نظارت بر فضای مجازی و همکاری مراجع دینی برای مقابله با این ایدئولوژی انحرافی هستند.

به گفته منابع امنیتی، هرگونه تاخیر در مهار «قربان» ممکن است امنیت عراق را در آستانه تحولات منطقه‌ای جدید، به مخاطره اندازد.

تحلیلگران هشدار میدهند شرایط نابسامان عراق شامل بیعدالتی، سلطه احزاب سیاسی، گسترش مواد مخدر و ضعف آگاهی دینی-فرهنگی، بستر مناسبی برای رشد گروههای فکری انحرافی مانند «قربان» فراهم کرده است. ظهور این گروهها که با سوءاستفاده از ناامیدی جوانان و نبود امید به اصلاحات همراه است، بازتابی از بحرانهای عمیق اجتماعی است.

ویژگیهای گروه قربان و آمار نگرانکننده:

بیشتر اعضای این گروه زیر ۲۰ سال و ساکن مناطق حاشیهنشین، روستاها و نواحی محروم با شاخصههای فقر، بیکاری و کمبود آموزش هستند.

آمار خودکشی در عراق روند صعودی داشته است: ۱۰۷۳ مورد در ۲۰۲۲، ۷۰۰ مورد در ۲۰۲۳ و ۳۰۰ مورد تنها در نیمه نخست ۲۰۲۴.

استان بصره در ۸ ماه نخست ۲۰۲۴ شاهد ۱۵۰ مورد خودکشی یا اقدام به آن بوده که ۸۰ درصد قربانیان را جوانان ۱۸ تا ۳۵ سال تشکیل میدهند.

ابعاد حقوقی و تحلیل اجتماعی:

قانون مجازات عراق خودکشی را جرم نمیداند، اما تشویق یا کمک به آن (ماده ۴۰۸) جرم محسوب میشود.

به گفته حامد کنانی، کارشناس اجتماعی، گروههایی مانند قربان با بهرهگیری از آسیبپذیریهای مناطق مرکزی و جنوبی عراق، جوانان ناامید را هدف میگیرند.