گرد و غبار و تغییرات اقلیمی در عراق: بحرانی در همسایگی ایران

به گزارش کلینی نیوز، نتایج گزارش‌های متعدد سازمان‌های بین‌المللی، تصویری نگران‌کننده از وضعیت عراق ارائه می‌دهد. این کشور به دلیل پدیده‌های شدید آب و هوایی، که حدود یک دهه است با شدت فزاینده‌ای دست به گریبان آن است، بر اساس اعلام سازمان ملل متحد پنجمین کشور آسیب‌پذیر جهان در برابر تخریب آب و هوایی محسوب می‌شود.

به گزارش الحره، افزایش بی‌سابقه دما که در تابستان از مرز ۵۰ درجه سانتیگراد عبور می‌کند، کمبود شدید منابع آبی تا حدی که سهم سرانه به ۵۵ متر مکعب در سال رسیده (در مقایسه با بیش از ۲۰۰۰ متر مکعب در دو دهه قبل)، و خشک شدن بخش‌های قابل توجهی از رودهای دجله و فرات – شریان‌های اصلی آب عراق که جریان آن‌ها در ۴۰ سال گذشته حدود ۴۰ درصد کاهش یافته – مهمترین عوامل اقلیمی این بحران هستند. عراق در سال ۲۰۲۱ دومین فصل خشک خود را در ۴۰ سال گذشته تجربه کرد که نتیجه کاهش بی‌سابقه بارندگی بود.

عمر عبداللطیف، عضو دیده بان «عراق سبز»، با اشاره به کمبود بارندگی در سال جاری، پیش‌بینی می‌کند که عراق بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ روز گرد و غبار را تجربه کند که نشان از تشدید بحران دارد.

وی ضمن انتقاد از کندی و عدم جدیت لازم در برنامه‌های دولتی برای مقابله با گرد و غبار و تغییرات اقلیمی، استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی را نیز عاملی مهم در تشدید گرد و غبار می‌داند.

افزایش دما در سال‌های اخیر، به‌ویژه در بصره و استان‌های جنوبی عراق که در همسایگی ایران قرار دارند، تا ۵ درجه سانتیگراد، خطر تبخیر بیشتر آب و آسیب جدی‌تر به بخش کشاورزی و زندگی عمومی در این مناطق را در پی دارد.

لوی المختار، سخنگوی وزارت محیط زیست عراق، نکته حائز اهمیتی را مطرح کرده که بر بُعد منطقه‌ای بحران صحه می‌گذارد: «بیشتر طوفان‌های گرد و غبار، چیزی بین ۵۰ تا ۶۰ درصد آن‌ها، از خارج از مرزها می‌آیند و تنها بخشی از آن در داخل مرزها تشکیل می‌شود.» این بدان معناست که بخش قابل توجهی از گرد و غباری که عراق را درگیر می‌کند، از کانون‌های فرامرزی نشأت می‌گیرد و خود عراق نیز به عنوان یک کانون تولید گرد و غبار، همسایگانش را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ چالش زیست‌محیطی که نیازمند راهکارهای مشترک و همکاری‌های منطقه‌ای است.

سازمان بین‌المللی مهاجرت نیز در گزارشی در نوامبر ۲۰۲۳، ابعاد انسانی این بحران را برجسته کرده است. گئورگی جیگائوری، رئیس هیئت این سازمان در عراق، تاکید کرده که تغییرات اقلیمی در این کشور صرفاً یک مشکل زیست‌محیطی نیست، بلکه با تشدید بهره‌کشی از منابع و منجر شدن به مهاجرت‌های اجباری، به یک بحران انسانی تمام‌عیار تبدیل خواهد شد.

این پدیده به‌طور خاص در جنوب عراق، کشاورزی و زندگی سنتی ساکنان تالاب‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار داده و منجر به مهاجرت وسیع مردم و تلف شدن دام‌ها شده است؛ پیامدهایی که نشان‌دهنده آسیب‌پذیری بالای اکوسیستم‌های منطقه و جوامع محلی در برابر تغییرات اقلیمی است.