نگاهی گذرا به سیاست‌های کنترلی جرم از دیدگاه حضرت علی علیه‌السلام

کلینی نیوز– ازجمله نکات بسیار مهمی که در روش‌ها و سیاست‌های برخورد حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) با مجرمان به دست می‌آید این است که آن حضرت فقط به اجرای مجازات مجرمان بسنده نمی‌نمودند، بلکه ایشان تمام سعی و کوشش خود را در اجرای روش‌های اصلاحی برای مجرمان به کار می‌برد تا به‌گونه‌ای از جمعیت بزهکاران جامعه کاسته گردد.

واقعیت این است که هرچند مجازات مجرمان نقش بسزایی در کاهش وقوع جرم در سطح مردم را دارد، اما این امر بدون توجه به خشکاندن ریشه‌های بزه در جامعه، نمی‌تواند داروی مؤثری برای این امر باشد، لذا نمی‌توان امید چندانی به‌صرف مجازات نمودن داشت.

به‌عنوان‌مثال چگونه می‌توان فردی را که از روی ناچاری به دزدی روی آورده است را با صرف مجازات نمودن اصلاح نمود؟ و اینکه آیا بعد از مجازات ایشان و درصورتی‌که هنوز علل انجام بزه وجود دارد امیدی به کاهش تعداد و یا صورت‌های مختلف جرم در جامعه چه از این شخص و یا اشخاص مشابه ایشان را داشت؟ و چگونه می‌توان از انگیزه‌های روانی و نیازهای درونی فرد و فشار های که از طرف خانواده این شخص در او به وجود می‌آید چشم پوشید؟

 چه‌بسا شخص مجرم در این حالت حتی از درد مجازات هم غافل شود و یا اینکه درد مجازات را به علت شدت نیاز خود و خانواده به جان خریده و اقدام به انجام نماید.

لذا باید سیاستی به کاربرد تا زمینه‌های لازم برای ارتکاب رفتارهای ناپسند در شخص خشکانده شود به‌عنوان‌مثال: ماجرایی که علامه محمدحسن نجفی در کتاب گران‌قدر جواهر الکلام (ج ۴ ص ۵۴۲) اشاره نمود که چند دزد را نزد حضرت آوردند که در موردشان حدود الهی جاری‌شده و دستشان قطع‌شده بود.

 حضرت به قنبر فرمود اینان را پیش خود نگاه دارد و جراحاتشان را مداوا کرده و از آنان به نیکی پذیرایی کن و وقتی‌که بهبود یافتند من را خبر کن.

قنبر دستور امام را اجرا کرد وقتی جراحات آنان بهبود یافت خدمت امام آمد و جریان را به امام گزارش کرد امام فرمودند که به هرکدام از آنها لباس بپوشان و آنان را نزد من بیاور.

 قنبر نیز لباس نیکو به آنان پوشانیده و آن را نزد امام آمد امام علی (ع) که در این هنگام نشسته بود و با انگشت به خاک می‌زد سربلند کرد و فرمود: دستانتان را به‌طرف آسمان دراز کنید و بگوید خدایا علی دست ما را قطع کرد آنان نیز چنین کردند.

 سپس حضرت فرمود: خدایا بر طبق کتاب تو و سنت پیامبر (ص) عمل کردم آنگاه به قنبر فرمودند به هرکدام از آنها چیزی بده و آزادشان کن تا به شهرشان برسند.

 طبیعی است کسی که مرتکب سرقت می‌گردد و شرایط اجرای حد بر او وجود دارد باید طعم عدالت الهی را بچشند و حد بر آنان جاری گردد و این مقتضای عدالت است، ولی اینکه امام دستور می‌دهد تا زخم‌های آنان را که در اثر اجرای حدود پدید آمده است درمان کنند و خود به آنها یادآوری می‌کند حکم کتاب و سنت خدا در مورد آن جاری‌شده است و از همه مهمتر هزینه بازگشت به سرزمینشان را به آنها می‌پردازد، همه حکایت از آن دارد که باید کوشید تا فردی که مجازات شده است دوباره به دامن اجتماع بازگردیده و مشتاقانه تن به پذیرش هنجارهای دینی و اجتماعی دهد.

 لذا این نمونه‌ای از رفتارهای نجات‌بخش و به‌حق حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در مورد مجرمینی بود که حد الهی بر آنها جاری‌شده و حضرت اقدامات تربیتی بعد از اجرای حدود را در مورد ایشان به‌کاربرده بودند، چراکه مجرمین نیز دارای حقوقی هستند که حاکمان باید در مورد آنان ایفا نمایند.