نگاهی به مبانی فقهی و حقوقی عفو محکومان فتنه ۱۴۰۱توسط مقام معظم رهبری

به گزارش کلینی نیوز، مرتضی ملایی  کارشناس حقوقی در باره عفو گسترده متهمان و محکومان اغتشاشات اخیر این کشور توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران در تحلیلی می نویسد:با توجه به طبیعت برخورد با مقوله جرم و بزه در جوامع مختلف که تنبیه و مجازات مجرمین است از سویی دیگر نیز  می‌توان به سیاست‌های مسامحه‌ای در قبال افراد بزهکار اشاره نمود، به عبارتی می‌توان گفت که نهاد عفو از اعصار کهن در کنار مجازات مطرح بوده است.

از دیرباز بعضی از موارد و شرایط مجرمین مورد عفو دستگاه قضایی قرار می‌گرفته‌اند. در دوران معاصر نیز باوجود نهایی شدن حکم و اجراشدن مجازات، اقسام تخفیف‌ها و مجازات و انواع تعلیق را می‌توان در قوانین جزائی جمهوری اسلامی ایران مشاهده نمود.

 با مصوب شدن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مقوله عفو در اختیار نهاد ولایت‌فقیه گذاشته‌شده است، عفو شامل جرائمی می‌شود که شاکی خصوص نداشته  باشند.

در قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی نیز به‌تبع فقه مترقی اسلامی به این موضوع اهمیت خاصی داده و عفو را به دو نوع عمومی و خصوصی تقسیم نموده و احکام آن را ترسیم نموده است.

به‌طورکلی عفو خصوصی طبق قانون عفو یا تخفیف مجازات محکومان در حدود موازین اسلامی، پس از پیشنهاد رئیس قوه قضائیه با مقام رهبری است که برحسب نظر رهبری تمام یا قسمتی از مجازات محکومان بخشیده می‌گردد که این امر دارای ویژگی‌های خاصی است که از آن جمله می‌توان به امکان عفو بعد از صدور حکم قطعی دادگاه و یا انجام درخواست از طرف خانواده و یا رئیس محترم دادگستری و یا قاضی صادرکننده حکم و یا رئیس زندان محل گذراندن حکم اشاره نمود.

عفو عمومی نیز بر طبق ماده۹۷قانون مجازات اسلامی نوعی عفو است که به‌موجب قانون بوده و مجرم را در هر مرحله‌ای که باشد به شرطی که شاکی خصوص نداشته باشد و یا اینکه گذشت نموده باشد  از بند رها خواهد نمود در عفو عمومی به‌نوعی می‌توان گفت که موضوع برخی جرائم از بین رفته و حکم به اباحه آن داده می‌شود لذا ماهیت عمل تغییریافته و از جرم انگاری آن جلوگیری می‌گردد در عفو عمومی آثار حکم نیز از بین می‌رود.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در تاریخ‌های مقرر و اکثراً در ایام‌الله دهه فجر پس از پیشنهاد رئیس محترم قوه قضائیه و موافقت رهبری تعداد قابل‌توجهی از مجرمان و محکومان دادگاه‌ها پس از قطعی شدن حکم و گذراندن مقداری از دوران محکومیت با توجه به شرایط موجود این افراد مانند موارد ذیل:

 الف – عدم مباشرت، مشارکت و معاونت در ارتکاب جرائم مستوجب مجازات محاربه افساد فی‌الارض و بغی؛

ب – عدم ارتکاب جاسوسی به نفع اجانب؛

پ – عدم ارتباط مستقیم با عوامل سرویس‌های اطلاعاتی خارجی؛

ت – عدم ارتکاب قتل و جرح عمدی؛

ث – عدم ارتکاب تخریب و احراق عمده تأسیسات دولتی، نظامی و عمومی؛

ج – عدم عضویت وابستگی در گروهک‌های معاند و برانداز؛

چ – نداشتن بیش از دو فقره سابقه محکومیت مؤثر کیفری؛

ح – نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی یا حسب مورد اعلام رضایت آنان یا جبران ضرر و زیان؛

خ – اظهار ندامت و تعهد کتبی مبنی بر عدم تکرار جرم عمدی مشابه.

شامل عفو خصوصی می‌شوند.

در اغتشاشات اخیر نیز تعداد قابل‌توجهی از افراد دستگیرشده که به نقل از معاون قضایی قوه قضائیه اظهار ندامت نموده و برحسب حال و تحقیقات انجام‌شده فریب فضای مجازی و القائات دشمن را خورده بودند نیز شامل این رأفت اسلامی‌شده و به آغوش گرم خانواده بازگشتند که این امر اقدام پسندیده‌ای در راستای کاهش شکاف اجتماعی ایجادشده بود.