تیم روز بعد امریکا و اسرائیل درباره غزه

به گزارش کلینی نیوز، دولت «جو بایدن» اخیرا اسرائیل را تحت فشار قرار داد که موضع خود را درباره آینده غزه و مناقشه فلسطین و اسرائیل روشن کند.

به نوشته میدل ایست نیوز، تعلل رهبران سیاسی اسرائیل در این باره حتی موجب سرخوردگی افسران بلندپایه نظامی هم شد که این پرسش را مطرح می‌کنند که چگونه می‌توان بدون برنامه‌ریزی مشخص برای فردای جنگ، میدان را اداره کرد.

تیم «روز بعد» در اسرائیل

تنها چند روز پیش و با تشدید فشارهای امریکا از جمله سفر «ویل گوردن» مشاور امنیت ملی معاون رئیس جمهور امریکا، اسرائیل اقدام لازم برای تشکیل این تیم را انجام داد.

این تیم به ریاست «تساحی هنگبی» مشاور امنیت ملی اسرائیل، و با عضویت «رون درمر» وزیر امور راهبردی و عضو کابینه جنگی، و با حضور چند مقام بلندپایه دستگاه‌های امنیتی تشکیل شده است. این تیم البته حق تصمیم‌گیری ندارد و فقط یک کارگروه برای بررسی گزینه‌های گوناگون است. این یعنی بعید نیست که این تیم به یک کمیته فراموش‌شده تبدیل و گزارش‌هایش به سطل آشغال ریخته شود.

البته این تیم با مأموریت سختی مواجه است، و شکی نیست که تعلل نخست‌وزیر اسرائیل در این باره علت روشنی دارد و آن این است که هر سناریویی برای بعد از جنگ باید با اعطای امتیازاتی به فلسطینیان همراه باشد و چنین امتیازاتی موجب تضعیف ائتلاف حاکمی می‌شود که نتانیاهو را به نخست‌وزیری رسانده است. برای همین نتانیاهو همان روشی را پیش گرفت که در آن استاد است: عقب انداختن کارها و تمرکز بر منافع امنیتی آنی.

تا اینجای کار نتانیاهو یک پیش‌شرط برای هر سناریوی مربوط به «روز بعد» تعیین و صریحا در اوایل نوامبر آن را مطرح کرده است: مسئولیت امنیت غزه تا مدتی نامحدود باید در اختیار اسرائیل باشد.

بسیاری این سخن را به معنای اشغال مجدد غزه دانستند، اما نتانیاهو منظور دیگری از این سخن داشت. اشاره او به یک مفهوم برگرفته از توافق اوسلو است. در این توافق، برای برطرف کردن نگرانی‌های اسرائیل «مسئولیت امنیت عمومی اسرائیلی‌ها در سراسر کرانه باختری» به اسرائیل واگذار شده است. اسرائیل با استناد به همین مفهوم به صورت منظم در کرانه باختری عملیات امنیتی اجرا می‌کند. آنچه نتانیاهو در پی آن است برخورداری از همین امتیاز در غزه است.  این طبعا به معنای آن است که اسرائیل هیچ نقشی در مسائل غیر نظامی غزه نداشته باشد و فقط از آزادی عمل امنیتی در غزه برخوردار باشد.

این البته چیز تازه‌ای در سیاست‌ورزی نتانیاهو نیست هرچند پافشاری وی بر آن در مرحله بعد از ۷ اکتبر، نشان می‌دهد که وی همچنان می‌خواهد به روش قدیمی خودداری از ارائه هرگونه راه حل سیاسی عمل کند. اما این بار موضوع فرق می‌کند و اسرائیل تحت فشار شدید بین‌المللی است و امریکا هم می‌داند که ابعاد غیر نظامی مسئله غزه اهمیتی هم‌پای ابعاد امنیتی آن دارد.

امریکا و «روز بعد»

در این راستاست که یک تیم در امریکا هم مشغول برنامه‌ریزی برای مرحله انتقالی با هدف ایجاد ساختار حکومتی باثبات‌تر در غزه است. این مرحله که ممکن است دو سال طول بکشد شامل تشکیل یک نظام اداری جدید در غزه می‌شود  و امریکا با جدیت تأکید می‌کند که فلسطینی‌ها باید در قلب این نظام اداری حضور داشته باشند. از طرفی، هر حکومتی که در نتیجه روندی زیر نظر اسرائیل در غزه برپا شود از نظر مردم فلسطین نامشروع خواهد بود و بخت چندانی برای موفقیت نخواهد داشت.

امریکا با یک مسئله مهم دیگر هم مواجه است و آن اینکه گروه‌های فلسطینی چندانی توانایی اداره غزه را ندارند برای همین گزینه‌ای غیر از تشکیلات خودگردان فلسطینی بر جای نمی‌ماند که البته گزینه ایده‌آل امریکا نیست. به هر حال، تشکیلات خودگردان ده‌ها هزار کارمند در بخش‌های مدنی در غزه داشته و دارد که حقوق‌بگیر رام‌الله هستند.

واشنگتن به‌خوبی می‌داند که فعالیت تشکیلات خودگردان در غزه با چه مسائلی روبه‌روست: محبوبیت پایین محمود عباس، نگاه منفی اکثر فلسطینیان به تشکیلات خودگردان که با بازگشت آن به غزه پس از حمله اسرائیل تشدید هم خواهد شد و بر عدم مشروعیت آن خواهد افزود و نه فقط موجب ناکامی تشکیلات در اداره غزه می‌شود که اداره نصفه‌ونیمه‌اش در کرانه باختری را هم با چالش مواجه می‌کند.

با توجه به همین ملاحظات، امریکا ایده «تشکیلات فلسطینی به‌روزشده» را مطرح کرده است؛ تعبیری که بسیاری مقامات امریکایی آن را بر زبان آورده‌اند. البته مشخص نیست که خود امریکایی‌ها هم تصور دقیقی از این به‌روزشدگی داشته باشند. وضعیت اسفناک تشکیلات خودگردان نتیجه چند دهه فساد و باندبازی و نداشتن برنامه مشخص برای اداره مناقشه با اسرائیل و البته تلاش اسرائیل برای تضعیف و به حاشیه راندن آن است.

در این میان، برخی مقامات امنیتی و دیپلماتیک امریکا بی سر و صدا موضوع کنار گذاشتن محمود عباس از قدرت با هدف ایجاد مشروعیت جدید و جریان خون تازه در رگ‌های تشکیلات خودگردان را بررسی می‌کنند. چنین اقدامی البته احتمالا موجب تشدید نزاع‌های داخلی در تشکیلات خودگردان میان مدعیان جانشینی محمود عباس می‌شود.

رقیبان عباس در پی فرصت

جدا از امریکا، مخالفان داخلی محمود عباس با جدیت برای کنار زدن او در حال نقشه کشیدن‌اند. در این چهره‌ای که رفته‌رفته بیشتر نامش به میان می‌آید «محمد دحلان» است که پیش‌تر رئیس دستگاه امنیت تشکیلات خودگردان در غزه بود و از دشمنان سرسخت محمود عباس است. دحلان که در امارات به سر می‌برد شخصیتی فرصت‌طلب توصیف می‌شود که همواره با اتهامات گوناگون درباره زدوبندهای پشت پرده مواجه بوده است. با وجود این، او چهره‌ای بانفوذ بالا در کشورهای شورای همکاری و شخصیتی عمل‌گراست که می‌تواند با اسرائیل کار کند، هرچند در میان فلسطینیان محبوبیت و مقبولیتی ندارد.

او اخیرا با دو رسانه مهم غربی مصاحبه کرده که به روشنی معنای ازسرگیری تلاش‌هایش برای بازگشت به صحنه است. او حتی روابط خوبی با نیروهای داخلی در غزه دارد و روابطش با حماس را هم دوستانه نگه داشته است. اما خود می‌داند که برای بازگشت به غزه نیاز به مانور بیشتر و جلب حمایت دیگر گروه‌های فلسطینی دارد.

در همین راستا، اخیرا در اقدامی بی سابقه یک چهره نزدیک به خود را به قطر فرستاد تا با گروه‌های فلسطینی دیدار کند.

ناصر القدوه، خواهرزاده یاسر عرفات و از مخالفان محمود عباس، از کسانی بود که نماینده دحلان در غزه با وی دیدار کرد. القدوه در انتخاباتی که قرار بود در سال ۲۰۲۱ برگزار شود لیستی جدا از لیست فتح به ریاست محمود عباس ارائه کرد و باعث شد که عباس او را از فتح اخراج کند. با وجود این، القدوه از حمایت یک چهره مشهور و محبوب فلسطینی یعنی مروان البرغوثی برخوردار شد که در زندان اسرائیل به سر می برد.

البرغوثی از سران فتح چهره‌ای است که همگان معتقدند در صورت اجرای انتخابات آزاد در فلسطین، وی برنده آن خواهد بود. آزادی وی از زندان در حال حاضر از مطالبات اصلی حماس در هرگونه مذاکره مبادله اسیران است.

گفتنی است که در دیدار نماینده دحلان با ناصر القدوه، اسماعیل هنیه و خالد مشعل، چهره‌های اصلی حماس، نیز حضور داشته‌اند.

این همه نشان می‌دهد که پشت پرده تلاشی جدی برای ایجاد جبهه متحدی از گروه‌های فلسطینی از جمله حماس جریان دارد.