تنش کم سابقه در روابط ایران و جمهوری آذربایجان

به گزارش کلینی نیوز، در مقابل الهام علی اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان در چندین نوبت به شدت از ایران و سیاست‌هایش انتقاد کرد و رسانه‌های کشورش هم که معمولا در قبال ایران «خویشتن داری» نشان‌ می‌دهند، در هفته‌های اخیر به چهره‌هایی فرصت حضور در برنامه‌های خود را داده‌اند که سال‌ها از دعوت آنها خودداری می‌کردند.

ایران چندین بار نگرانی خود را از حضور اسرائیل و فعالیت نظامی این کشور در خاک جمهوری آذربایجان اعلام کرده و آن را تهدیدی برای خود دانسته است.

مانورهای نظامی اخیر ایران، جمهوری آذربایجان و ترکیه هم به تنش‌های سیاسی ایران و جمهوری آذربایجان دامن زده است.

تحلیل کنول خلیلوا، سردبیر بخش آذری بی‌بی‌سی در تفسیری  تحریک آمیز و تجزیه طلبانه ایران می نویسد:در حال حاضر اوضاع بیشتر به فظجنگ لی شباهت دارد- ایران و آذربایجان به یکدیگر نشان داده‌‌اند که روی کدام زخم می‌توانند انگشت بگذارند که اسباب نگرانی طرف مقابل شود.

جمهوری آذربایجان مردمانی شیعه مذهب‌ دارد که از مدارس دینی ایران فارغ التحصیل شده‌اند و عده‌ای از آنها از داخل ایران کار می‌کنند و از جمعیت شیعه آذربایجان می‌خواهند که علیه دولت فعلی فعالیت کنند. در گذشته آذربایجان چندین فعال دینی را به افراطی‌گری و تروریسم و تدارک کودتا متهم کرده و به زندان انداخته است.

تلویزیون‌های  جمهوی آذربایجانی که تحت تسلط دولت هستند شروع به استفاده از عنوان «آذربایجان جنوبی» برای خطاب قرار دادن مردم ترک آذربایجانی کرده‌اند – یعنی که استان‌های آذربایجانی ایران و یکی حتی به روشنی گفت که چون نمی‌خواسته‌اند «ایران را بیازارند» از عبارت «اوتایلی – بوتایلی آذربایجان» – یعنی که آذربایجان، این سو و سوی دیگر [رود ارس] است – هم استفاده نمی‌کرده‌اند ، ولی حالا با توجه به تهدیدهایی که از سوی دیگر می‌آید از این تعابیر استفاده می‌کنند.

اما دلیل تنش جدید در روابط چیست؟

کارشناسان و رسانه‌های جمهوری آذربایجان طی هفته‌های اخیر نسبت به تلاش‌های تهران و ایروان برای برقراری روابط نزدیک‌تر ابراز نگرانی کرده‌ و گفته‌اند که ایران ممکن است از ارمنستان به عنوان «نیروی نیابتی» علیه جمهوری آذربایجان استفاده کند.

در جریان جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰، آیت الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی این درگیری را «تلخ و تهدیدکننده امنیت منطقه» خواند و گفت “همه سرزمین‌های جمهوری آذربایجان که به‌وسیله ارمنستان تصرف شده باید آزاد شود و به آذربایجان برگردد”.

یک برنامه گفت و گوی سیاسی در «تلویزیون عمومی» در ۲ نوامبر گفت ایران «سیاست واقعی» خود را در قبال آذربایجان آشکار کرده است، که در آن ایران و ارمنستان اکنون «در یک طرف سنگر قرار دارند» و ایران از ارمنستان به عنوان «عامل واسطه» علیه جمهوری آذربایجان استفاده خواهد کرد.

تلویزیون عمومی همچنین سخنرانی یک فعال سیاسی ایرانی به نام محمودعلی چهرگانی را پخش کرد که از نزدیکی اخیر تهران و ایروانِ «دشمن آذربایجانی‌ها» انتقاد کرد و گفت که کنسولگری ارمنستان که قرار است در تبریز افتتاح شود «با خاک یکسان خواهد شد».

سایت اوراسیانت در گزارشی هفته پیش گفت آقای چهرگانی از سال ۲۰۰۶ به این سو اجازه ورود به خاک جمهوری آذربایجان را نداشته و از واشنگتن فعالیت سیاسی می‌کند.

وب‌سایت نظامی Ordu.az اعلام کرد که در جریان سفر پاشینیان به تهران، ارمنستان و ایران ممکن است توافق کرده باشند که «اقدامات تحریک‌کننده‌ای» علیه جمهوری آذربایجان انجام دهند تا برنامه‌های باکو را برای ایجاد یک خط حمل‌ونقل بین سرزمین اصلی آذربایجان و منطقه نخجوان از طریق جنوب ارمنستان، که باکو آن را گذرگاه زنگزور می‌نامد، مختل کنند.

روزنامه خلق (Xalq Qazeti)، گفت ارمنستان ایران را وسیله‌ای برای جلوگیری از ایجاد گذرگاه زنگزور و رفع عدم تعادل نظامی بین جمهوری آذربایجان و خود می‌داند. ارمنستان در حال برنامه‌ریزی برای خرید پهپاد و موشک‌های دوربرد از ایران است.

یگانا هاجیوا، تحلیلگر سیاسی، به روزنامه خلق گفت: «درست است، ایران آزاد است که به هر کسی که می‌خواهد سلاح بفروشد. اما خوب می‌داند که سلاح‌های فروخته شده به ارمنستان، علیه برادران شیعه‌اش [در جمهوری آذربایجان] استفاده خواهد شد … نظامی‌سازی ارمنستان ناگزیر باعث تنش و اعتراض در جامعه ایرانی خواهد شد. در نتیجه، اعتراضات کنونی در ایران تشدید خواهد شد.»

شبکه تلویزیونی دولتی آذری زبان سحر ایران به نوبه خود دستگیری اخیر اعضای «یک گروه مسلح آموزش دیده توسط ایران» در جمهوری آذربایجان را «سرکوب استالین‌وار» دولت باکو توصیف کرد. همچنین این شبکه، تلویزیون جمهوری آذربایجان را به «تبلیغات آماتوری ضد اسلامی» متهم کرد و گفت که این بخشی از «خصومت دولت الهام علی‌اف با اسلام» است.

مانور «جنجالی»

مانور نظامی گسترده اخیر ایران در مرز با جمهوری آذربایجان، با واکنش‌های منفی روبرو شد.

 رزمایش سه روزه و بزرگ اقتدار نیروی زمینی سپاه از ۲۵ مهر ماه در منطقه عمومی ارس برگزار شد. در این رزمایش برای نخستین‌‌‌بار جمهوری اسلامی توانست روی رودخانه مرزی ارس، پل شناور ایجاد و انتقال سلاح و ادوات نظامی را به آن سوی رودخانه تمرین کند. همچنین موشک‌‌‌‌‌‌های نقطه‌‌‌‌‌‌زن فتح ۳۶۰ با دوربرد ۱۲۰ کیلومتر هم از دیگر سلاح‌‌‌‌‌‌های نظامی بود که در این رزمایش مورد توجه قرار گرفت.

 سخنگوی وزارت امور خارجه رزمایش اخیر در مرزهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان را اقدامی معمول و برنامه‌ریزی شده خواند که از مجاری رسمی نیز قبل از برگزاری به اطلاع همسایگان ذی‌ربط رسیده است. وی پیش‌تر نیز این مساله را اعلام کرده بود.

به گزارش خبرگزاری فارس، همچنین کنعانی با اشاره به سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در قبال مناقشه طولانی دو همسایه شمالی در منطقه قره‌باغ تاکید کرد: «ایران همواره بر حفظ تمامیت ارضی و حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات بین جمهوری‌‌‌های ارمنستان و آذربایجان، با رعایت حق و در چارچوب حقوق بین‌الملل تاکید کرده و از این رو اشغال سرزمین‌‌‌های آذربایجان را محکوم و از آزادسازی آن در بالاترین سطوح حمایت کرده است.» کنعانی در عین حال گفت که دلایل نگرانی آذربایجان از دیدارهای معمول در سطوح همسایگی با کشور مقابل قابل درک نیست.

برخورد تلویزیون جمهوری آذربایجان با «تهدیدات» تهران

در این میان تلویزیون دولتی جمهوری آذربایجان انتقادات خود را از ایران افزایش داده است.

«تلویزیون عمومی» در برنامه خبری هفتگی خود در ۳۰ اکتبر، حکومت ایران را با «کابوسی که در ۴۳ سال گذشته مردم را در لباس مذهب آزار داده است» مقایسه کرد. این تلویزیون از تداوم اعتراضات در ایران صحبت کرد.

تلویزیون عمومی از خیابان‌های باکو با مردم گفت‌وگو کرد که در خلال آن بسیاری گفتند که به خاطر حمایت ایران از ارمنستان به ایران نگاهی منفی دارند.

شبکه دولتی آذتی‌وی (AzTV) در پاسخ به آنچه تهدیدات ایران خوانده است گفت که با شعری از محمد حسین شهریار که آذربایجان را به بیداری دعوت می‌کند، به آذری‌های ایران «درود می‌فرستد».

شبکه آذتی‌وی آهنگ پخش شده از شبکه سحر ایران را به سخره گرفت که به جمهوری آذربایجان هشدار داده بود «گور خود را نکند».

• در حادثه تروریستی حرم شاهچراغ ۱۵زائر حرم به همراه دو کودک به شهادت رسیدند
• حمله تروریستی به شاهچراغ؛ وزارت اطلاعات ایران می‌گوید تاکنون ۲۶ تروریست تکفیری داعش دستگیر شده‌اند

شبکه آذتی‌وی با نمایش تصاویری از حملات هوایی ارتش این کشور در جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ گفت: «درست است، آذربایجان گوری را می‌کند اما نه برای خود، بلکه برای دشمنانش. اگر می‌خواهید در این فهرست قرار بگیرید، اختیار با خودتان است. اما بابا، به یاد داشته باشید که گورهایی که آذربایجان می‌کند بسیار عمیق است.»

این شبکه تهران را متهم کرد که «تمام تلاش خود را برای جلوگیری از امضای توافق صلح با آذربایجان» توسط ارمنستان انجام می‌دهد و به این کشور در مورد عبور از «خط قرمزهای آذربایجان» هشدار داد.

سرتیپ امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه اعلام کرد، ایران موفق شده موشک‌های هایپرسونیکی بسازد که می‌توانند از سیستم‌های دفاع موشکی عبور کنند.

وی در جمع خبرنگاران خبر ساخت موشک بالستیک هایپرسونیک پیشرفته برای عبور از سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته را اعلام کرد و گفت که این موشک سرعت بالایی دارد و ‌هم‌ در ‌فضا و هم در خارج از آن می‌تواند مانور دهد.

در حال حاضر کشورهای آمریکا، چین، روسیه و کره شمالی می‌گویند که موشک‌های هایپرسونیک تولید کرده‌اند.